O bogatej przeszłości historycznej miejscowości Ikervár, leżącej w dolinie rzeki Rába, świadczą rzymskie pozostałości wyrobów garncarskich i znaleziska z 140 grobów cmentarza z okresu założenia państwa węgierskiego.
Jeśli jechałeś do Sárvár z Szombathely drogą nr 86, na pewno widziałeś w oddali turbiny wiatrowe. Znaleźć je można na granicy Ikervár. Ale w tej miejscowości wykorzystywana jest nie tylko energia wiatrowa. Przepływa tu rzeka Raba, więc energia czerpana jest również z siły wody. Poza tym tutejsza elektrownia wodna była pierwszą elektrownią na Węgrzech. Działa również, jako muzeum, więc warto wybrać się tutaj z Sárvár. Odległość wynosi zaledwie 7,5 km. Ale to nie to jedyny powód, by wybrać Ikervár za cel podróży. Mieszkał tu hrabia Lajos Batthyány, pierwszy odpowiedzialny premier Węgier, o czym świadczą liczne zabytki. Jednak większość ludzi udaje się do miejscowości w pobliżu Sárvár z powodu elektrowni. O tym możesz się więcej dowiedzieć poniżej.
Wioska Ikervár jest jedną z najstarszych osad w województwie Vas, „starożytnym gniazdem rodziny Batthyány”, gdzie mieszkał hrabia Lajos Batthyány, pierwszy odpowiedzialny premier Węgier. Klejnotem Ikervár jest posąg hrabiego Lajosa Batthyány’ego – dzieło Bory Jenő – wzniesiony z darowizn ludności Ikervár. Wieś szczyci się bogatą przeszłością historyczną: o jej istnieniu w okresie awarskim świadczą wykopaliska. W 1988 r. odkryto cmentarz z 160 grobami z okresu założenia państwa węgierskiego.
Kościół wioski został zbudowany w XVIII wieku, ale sanktuarium pochodzi z XV wieku. 13 czerwca 1848 r. żona Lajosa Batthyány’ego, hrabina Antónia Zichy, zainaugurowała w Ikervár flagę Gwardii Narodowej województwa Vasvár.
W 1896 r. rozpoczęto budowę pierwszej w kraju elektrowni wodnej w Ikervár, która produkuje energię elektryczną od 1900 r. do dziś. Projektantem elektrowni był astronom i inżynier Gothard Jenő. Ciekawostką jest to, że Ikervár był pierwszą zelektryzowaną wsią na Węgrzech, przynajmniej o 50 lat wyprzedzając epokę elektryczności.
Zapora została zbudowana na rzece Rabie, sześć kilometrów przed elektrownią, stamtąd spiętrzona woda dociera do elektrowni przez kanały. W maszynowni elektrowni zainteresowani mogą jeszcze dziś zobaczyć jedną z oryginalnych turbin.
Na początku XVIII wieku w posiadłości Batthyány’ego położonej na obrzeżach wsi działał młyn wodny stojący w kierunku spływu wody rzeki Raby. Tama z kołem łopatkowym była nieustannie podmywana przez wiosenne powodzie, ale w XIX wieku została zmodernizowana przez włoskich inżynierów. Za ich sugestią rodzina Batthyány wykorzystywaąa również duże ilości wody Raby.
W 1895 roku, pod przewodnictwem hrabiego Ferenca Batthyány’ego, powstała Vasvármegyei Elektromos Művek Részvénytársaság (Zakłady Elektryczne Województwa Vasvár Spółka Akcyjna). Czytając wpis w oryginalnym dzienniku budowy, wystawionym w muzeum, widzimy, że prace rozpoczęły się we wrześniu roku założenia. Tutaj można zobaczyć również oryginalne pozwolenie wodnoprawne.
Hrabiowie sprowadzili prądnice i turbiny ze Szwajcarii – zupełnie do początku XX wieku pracowała z tymi urządzeniami elektrownia w Ikervár. Dzięki istnieniu tej elektrowni ówczesne miasta Sárvár i Szombathely miały oświetlenie uliczne, a elektrownia dostarczała również energię elektryczną dla otwartej w 1900 r. kolei miejskiej w Sopron i do okolicznych zakładów przemysłowych. Szczególną historię przemysłu Ikervár można zobaczyć w muzeum elektrowni, gdzie w sali na piętrze znajdują się tablice fotograficzne, przedstawiające historię jej powstania, działanie starych młynów wodnych, małe zakłady wodociągowe w okolicy, prace związane z gospodarkę wodną i z ochroną przeciwpowodziową. Tablice pokazują również zieloną energię, np. wykorzystanie energii słonecznej, eksploatację turbiny wiatrowej oraz wykorzystanie innych rodzajów energii.
W sali wystawowej pokazano ogólne wykorzystanie energii wodnej od starożytności do współczesności, ale można też zobaczyć działający model młyna okrętowego i pozostałości dawnego wyposażenia młyna wodnego. Kontynuując zwiedzanie możemy śledzić powstanie i rozwój Elektrowni Wodnej w Ikervár. Stół terenowy ilustruje przestrzenne położenie obiektów elektrowni, połączenie kanału wody użytkowej i rzeki Raby. Trzecia część przedstawia przyrodę środowiska Raby i wodę, jako jeden z ważnych elementów życia od prehistorii do współczesności.
Elektrownia i muzeum są oddalone od Sárvár o 7 km. Drogę dojazdową wskazuje drogowskaz na drodze między Ikervár i Sótony.
Muzeum można zwiedzać po wcześniejszym zgłoszeniu telefonicznym i po wcześniejszym umówieniu terminu!
Godziny otwarcia: od poniedziałku do piątku między godzinami 07:00 – 11:30/ 12:30 – 15:30
Zgłoszenie (zarówno dla indywidualnych zwiedzających i grupowych):
pod numerem telefonu: +36 95 568 711
Co warto zobaczyć:
– zamek Batthyány
– pomnik hrabiego Batthyány Lajosa
– Muzeum Elektrowni Wodnej
– Dom Kultury Batthyány Lajoas – Znaleziska z czasów założenia państwa węgierskiego